Nhà tôi

Tôi đứng bên này sông
Bên kia vùng địch đóng
Làng tôi đấy xạm đen màu ti.ế.t đọng
Tre cau buồn tóc rũ ướt mơ sương
Màu trăng vôi lồm lộp mấy khung tường
Nếp đình xưa người hỡi đau gì không?

Tôi là anh lính chiến
Rời quê hương từ dạo m.á.u khơi dòng
Buông tay gầu vui lại thuở bình Mông
Ghì nấc s.ú.ng nhớ ơi ngày chiến thắng
Chân chưa vẹt trên nẻo đường vạn dặm
Áo nào phai không sót chút màu xưa

Đêm hôm nay tôi trở về lành lạnh
Sông sâu buồn lấp lánh sao lưa thưa
Tôi có người vợ trẻ đẹp như thơ
Tuổi chớm đôi mươì cưới buổi dâng cờ
Má trắng mịn thơm thơm mùa lúa chín

Ai đã qua mà chẳng từng bịn rịn
Rời yêu thương nào đã mấy ai vui?
Em lặng buồn nhìn với lúc chia phôi
Tôi mạnh bước mà nghe hồn nhỏ lệ

Tôi còn người mẹ
Tóc đã ngả màu bông
Tuổi già non thế kỷ
Lưng gầy uốn nặng kiếp long đong
Nắng mưa từ buổi tang chồng
Tơ tằm rút mãi cho lòng héo hon

Ôi xa rồi! Mẹ tôi
Lệ nhoà mi mắt trông con phương trời
Có từng chợt tỉnh đêm vơi
Nghe giòn tiếng súng nhắc lời chia ly:
Mẹ ơi! Con mẹ tìm đi
Bao giờ hết giặc con về mẹ vui

Đêm nay trời lành lạnh
Sông sâu mừng lấp lánh sao lưa thưa
Ống quần nâu đã vá mụn giang hồ
Chắc tay súng tôi mơ về Nguyễn Huệ
Làng tôi kia bên trại thù quạnh quẽ
Trông im lìm như một nắm mồ ma
Có còn không! Em hỡi mẹ tôi già?
Những người thân yêu khóc buổi tôi xa

Tôi là anh lính ch.iến
Theo qu.â.n về giải phóng quê hương
Mái đầu xanh bụi viễn phương
Bước chân đất đạp xiêu đồn luỹ đ.ị.ch

Này, anh đồng chí!
Người bạn ph.á.o binh
Đã đến giờ chưa nhỉ?
Mà tôi nghe như trại gi.ặc tan tành

Anh rót cho khéo nhé!
Không lại nhầm nhà tôi
Nhà tôi ở cuối thôn Đồi
Có giàn thiên lý
Có người tôi thương

Yên Thao
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Anh Bằng phổ nhạc thành bài hát Chuyện giàn thiên lý.

Bài hát Chuyện Giàn Thiên Lý được phổ nhạc từ bài thơ “Nhà Tôi” của thi sĩ Yên Thao, sáng tác từ thời chống Pháp năm 1949. Bài thơ rất được yêu thích vào thời điểm ra đời, nhưng sau đó đã bị vùi quên trong lớp bụi thời gian của gần nửa thế kỷ, cho đến khi được nhạc sĩ Anh Bằng làm sống trở lại bài thơ bằng nét nhạc tài hoa của ông.

Nhà thơ Yên Thao tên thật là Nguyễn Bảo Thịnh, sinh ngày 21 tháng 1 năm 1927, quê Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội. Sau khi người Pháp tái chiếm Đông Dương năm 1946, ông tham gia chống Pháp. Thời gian này ông sáng tác nhiều bài thơ lãng mạn được nhiều người biết đến.

Về hoàn cảnh sáng tác bài thơ này, có một tài liệu ghi lại lời thi sĩ Yên Thao như sau: “Năm 1949, tôi công tác văn nghệ tại Quân đội liên khu 3, theo một đơn vị đánh vào một đồn binh Pháp đồn trú cạnh sông ở một làng đồi. Trong lúc đợi chờ giờ khai hỏa, tôi trò chuyện với anh em và được biết ở đơn vị này có một cậu quê ở ngay làng đồi đó. Phía bên ấy đang còn mẹ và vợ. Cậu ta lấy vợ được chừng tháng thì khói binh ập đến. Chàng trai lên đường đi kháng ᴄhιến, chia tay người vợ trẻ.

Trong câu chuyện, mấy lần cậu ta nhắc tới giàn thiên lý của nhà mình. Tôi rất thích câu chuyện và viết nên bài thơ “Nhà Tôi”. Có lẽ người viết đã hòa nhập được với người kể nên bài thơ được đông đảo anh em lính thuộc và nhanh chóng được phổ biến cả vào Nam. Không chỉ lính xuất thân từ nông thôn, cả những lính thành phố cũng tìm thấy thấp thoáng trong bài thơ những nét hợp với mình. Rất nhiều người nghĩ đó là tôi viết về tôi, bà xã tôi cũng nghĩ thế.”

Khi nhạc sĩ Anh Bằng dựa vào bài thơ này để viết thành bài hát Chuyện Giàn Thiên Lý, ông đã không sử dụng nguyên vẹn lời thơ của Yên Thao mà chỉ phỏng thơ. Cách dùng ý thơ và thêm lời nhạc một cách uyển chuyển, tự nhiên, đã thể hiện được cái tài đặt lời nhạc dựa theo thơ của nhạc sĩ Anh Bằng, làm cho bài hát trở nên mượt mà, tự nhiên và đầy cảm xúc, chiếm được cảm tình của người nghe nhạc: Mẹ tôi tóc sương từng đêm nghe đạn pháo rơi thật buồn…