Từ một bài thơ của thi sĩ Nguyễn Bính vào thời thập niên 1940, nhạc sĩ Từ Vũ ngẫu hứng soạn thành nhạc năm 1953, để rồi từ đó ca khúc “Gái xuân” trở thành bất tử và đi cùng năm tháng suốt gần 70 năm qua.
Nhạc sĩ Từ Vũ tên thật là Trần Đỗ Lộc, sinh năm 1932 tại Hà Nội, nhưng gần như cả cuộc đời ông gắn bó với đất Sài Gòn và ca khúc nổi tiếng duy nhất của ông là “Gái xuân” cũng được sáng tác ở Sài Gòn. Sáng tác đối với nhạc sĩ Từ Vũ chỉ là ngoại đạo, như chính ông thừa nhận.
Đầu năm 1953, vào một mùa xuân xa nhà, xa gia đình, không người thân, những lúc rảnh rỗi thì Từ Vũ chỉ biết lục sách báo ra đọc. Một hôm tình cờ thấy trong một tập thơ Nguyễn Bính có bài thơ ngắn chỉ 8 câu, nhưng lại có một hấp lực kỳ lạ, cảm xúc dâng trào để đưa chàng trai 21 tuổi về lại với cố hương xứ Bắc, nơi có những “hoa mơ, hoa mận” cùng những cô gái quê “giũ lụa trên sông”.
Từ nét tài hoa của thi sĩ Nguyễn Bính khi mô tả tâm trạng của cô gái mới lớn, nhạc sĩ Từ Vũ cảm thấy có sự đồng cảm đặc biệt và viết thành nhạc. Ông viết một mạch, không chỉnh sửa gì cả. Thế là thành nhạc phẩm “Gái xuân”. Nhạc sĩ Từ Vũ từng tiết lộ, do nguyên tác “Gái xuân” của Nguyễn Bính ngắn quá nên khi phổ nhạc, ông đã mạn phép tác giả, thêm 2 câu “Xuân đi, xuân đến, hãy còn xuân/ Cô gái trông xuân đến bao lần…” để bài hát có nhịp điệu hoàn chỉnh.
Khi vừa phổ nhạc xong ca khúc “Gái xuân”, nhạc sĩ Từ Vũ gửi cho một ca sĩ mà ông quen là Linh Sơn, rất nổi tiếng trên Đài Phát thanh Sài Gòn khi đó. Nhưng bài hát lại không được đón nhận ngay lập tức. Một hôm ông gặp Tâm Vấn ở đài phát thanh và chép tay đưa cho nữ danh ca bài hát này, rồi sau đó về làm việc ở Phan Thiết mà chưa từng được nghe Tâm Vấn hát bài của mình lần nào, chỉ được bạn bè ở Sài Gòn thông báo qua thư từ rằng “Gái xuân” với giọng ca điêu luyện của Tâm Vấn rất thành công và được công chúng yêu thích.
Nhạc sĩ Từ Vũ kể lại, một buổi tối cuối năm 1953, ông lang thang trên đường phố Phan Thiết trong cái se lạnh của buổi tàn đông, bỗng nghe được loa phóng thanh công cộng của Ty Thông tin Phan Thiết, tiếp sóng Đài Phát thanh Huế vang lên bài hát “Gái xuân” qua tiếng hát của nữ ca sĩ Diệu Hương. Tác giả bài hát đã xúc động đến trào nước mắt, vì tâm trạng của một người ly hương lại ùa về. Dù Diệu Hương là một ca sĩ vô danh, nhưng với ông, đó là lần mà ông cảm nhận được ca khúc của mình được hát hay nhất.
Gái xuân
Em như cô gái hãy còn xuân,
Trong trắng thân chưa lấm bụi trần,
Xuân đến, hoa mơ, hoa mận nở.
Gái xuân giũ lụa trên sông Vân.
Lòng xuân lơ đãng, má xuân hồng.
Cô gái xuân mơ chuyện vợ chồng,
Đôi tám xuân đi trên mái tóc.
Đêm xuân cô ngủ có buồn không?
Nguyễn Bính
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Từ Vũ phổ nhạc thành bài hát cùng tên.
Nguồn: Thi ca Việt Nam chọn lọc – Thơ tình Nguyễn Bính, Kiều Văn, NXB Đồng Nai, 2005