Bên cửa sổ

Cao cao bên cửa sổ
có hai người hôn nhau
hai người rất trẻ
hãy im nghe
rì rầm đường phố
bên cửa sổ
có hai người
hôn nhau

Đêm chín rồi
rất khẽ
trăng ơi ghen nhé
có hai người
yêu nhau

Hoa dạ lý
dâng hương
đêm nay
hoa tinh tường hơn cả
Nhớ nghe hoa
mùi hương thật khẽ

Mặt trận đêm nay
bình yên
anh lính về thăm phố phường
Cô gái vừa tan ca
hai người đến với hoa
hôn nhau
bên cửa
có bao người
đang yêu
hoa nhé
đêm nay?

Thơ: Song Hảo
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Xuân Hồng phổ nhạc thành bài hát Mùa xuân bên cửa sổ.

Ca khúc “Mùa xuân bên cửa sổ” được nhạc sĩ Xuân Hồng sáng tác vào năm 1985, khi đất nước ta vẫn ở thời bao cấp. Cuộc sống vật chất còn nhiều khó khăn và đời sống tinh thần vẫn còn nhiều bó buộc. Ca khúc phổ thơ của nữ thi sĩ Song Hảo. Tuy nhiên, gọi là phổ thơ chưa thật chính xác, phải gọi là phỏng thơ mới đúng, bởi so với nguyên bản bài thơ (có tên gọi “Bên cửa sổ”), ngoại trừ hai câu đầu là chính xác 100% thì ca khúc của Xuân Hồng có một số điểm khác biệt về câu chữ (mặc dù về mặt cấu tứ thì cơ bản là trung thành với bài thơ). Đây là đoạn mở đầu ca khúc của nhạc sĩ Xuân Hồng: “Cao cao bên cửa sổ/ Có hai người hôn nhau/ Đường phố ơi hãy yên lặng/ Để hai người hôn nhau/ Chim ơi đừng bay nhé/ Hoa ơi hãy tỏa hương/ Và cây ơi lay thật khẽ/ Cho đôi bạn trẻ đón xuân về”. Và đây là đoạn thơ của nữ thi sĩ Song Hảo mà nhạc sĩ Xuân Hồng mượn để làm điểm tựa cho đoạn mở đầu ca khúc của mình: “Cao cao bên cửa sổ/ Có hai người hôn nhau/ Hai người rất trẻ/ Hãy im nghe/ Rì rầm đường phố/ Bên cửa sổ có hai người hôn nhau/ Đêm chín rồi/ Rất khẽ/ Trăng ơi ghen nhé/ Có hai người yêu nhau/ Hoa dạ lý /Dâng hương/ Đêm nay/ Hoa tinh tường hơn cả/ Nhớ nghe hoa/ Mùi hương thật khẽ…”. Đối chiếu hai đoạn thơ và nhạc, ta thấy phần nhạc gọn ghẽ hơn, mặc dù vẫn đủ sức khái quát những gì mà tác giả lời thơ muốn đặt ra.

Như trên đã nói, khi ca khúc “Mùa xuân bên cửa sổ” ra đời, đất nước vẫn còn ở thời kỳ bao cấp. Bài thơ lại còn ra đời trước đó nữa, mà – như nhiều người từng trải qua những năm tháng ấy đều biết, việc đưa được mấy chữ “hôn nhau” vào trong một tác phẩm thơ không hề là điều đơn giản. Quyền cao chức trọng như nhà thơ Tố Hữu, vậy mà năm 1961, khi viết bài thơ “Bài ca mùa xuân 1961”, sau khi dùng tới hai chữ “hôn nhau” thì ngay sau đó ông đã phải thêm hai chữ “đồng chí” (Rồi hai đứa hôn nhau, hai người đồng chí/ Dắt nhau đi, cho đến sáng mai nay/ Anh đón em về, xuân cũng đến trong tay). Nói vậy để thấy, việc cho nhân vật của mình hôn nhau, dù là ở trong nhà của họ, và ở trên cao chăng nữa, cũng vẫn là một việc làm khá… táo bạo.

Sau này, trả lời phỏng vấn Báo Tuổi trẻ, nữ thi sĩ Song Hảo đã cho hay: Nội dung bài thơ có liên quan tới một câu chuyện tình có thật của chính bản thân chị, và mặc dù bài thơ “nói lên tình yêu lứa đôi rất thật” và “rất trong sáng”, song khi cho bài thơ trình làng, để “an toàn”, chị đã “phải thêm vào đoạn có anh lính và cô công nhân cho phải đạo” (Mặt trận đêm nay/ Bình yên/ Anh lính về thăm phố phường/ Cô gái vừa tan ca/ Hai người đến với hoa/ Hôn nhau/ Bên cửa/ Có bao người đang yêu, hoa nhé đêm nay?). Vậy mà, sau khi bài thơ được phổ biến rộng rãi qua ca khúc của Xuân Hồng, đã có người lên án nữ thi sĩ là: “Đổi mới làm sao được! Nó hôn nhau mà bắt mọi người, đường phố phải im lặng”. Từ cách nhìn khe khắt đó, nữ thi sĩ đã bị cấp trên góp ý nhẹ.

Nếu như với tác giả thơ, việc đưa mấy chữ “hôn nhau” vào tác phẩm còn bị rầy rà như vậy thì với tác giả nhạc, chuyện càng trở nên nặng nề hơn bởi một điều dễ hiểu: Thơ có thể đọc thầm, chứ nhạc thì réo rắt bên tai người như thế, nếu các vị quản lý không có cái nhìn cởi mở thì vấn đề cũng dễ trở nên phức tạp. Trước đây, tôi từng nghe được một giai thoại như sau: Khi đưa ca khúc “Mùa xuân bên cửa sổ” đến với công chúng, để thuận cho vấn đề bảo vệ “thuần phong mỹ tục”, người ta đã cho xóa đi trên băng nhạc mấy chữ “hôn nhau” bằng cách làm cho trầy xước, để rồi, thính giả khi mở băng, đến câu hát trên sẽ nghe ra thành “Cao cao bên cửa sổ/ Có hai người… cạch cạch nhau”. Chuyện chắc chỉ là tào lao, bịa ra cho vui. Còn đây là câu chuyện do chính nhạc sĩ Hoàng Hiệp kể lại: Một lần, biên tập viên Đài Tiếng nói Nhân dân Tp HCM đã tự ý sửa lại lời bài hát trên. Thay vì mấy chữ “Có hai người hôn nhau”, người này đã sửa lại thành “Có hai người bên nhau”. Chuyện đến tai tác giả ca khúc, nhạc sĩ Xuân Hồng rất bực. Tâm sự với bạn bè, ông nửa đùa nửa thật: “Các bạn nghĩ coi, từng này tuổi, tôi còn làm cái gì được nữa ngoài cái sự hôn nhau? Vậy mà cũng cấm”.

….

sưu tầm