10 Bài thơ viết về mẹ hay nhất của nhà thơ Xuân Quỳnh

Nữ thi sĩ Xuân Quỳnh (1942-1988) tại làng La Khê, huyện Hoài Đức, Hà Tây (nay là Hà Nội).Là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trưởng thành thời chống Mỹ, một gương mặt nổi trội trong nền thơ Việt Nam hiện đại.

Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ trung thực, nhân hậu, luôn gắn bó với đất nước và nhân dân; gần gũi với cuộc sống thường ngày, luôn khao khát tình yêu và chi chút cho hạnh phúc bình dị. Xuân Quỳnh cũng là nữ thi sĩ duy nhất được truy tặng Giải thưởng Nhà nước đợt đầu tiên (2001) và Giải thưởng Hồ Chí Minh (2017) về văn học nghệ thuật, những tác phẩm của bà luôn mang lại nhiều màu sắc, gây ấn tượng mạnh với bạn đọc. Không chỉ đề tài tình yêu, những bài thơ về mẹ của bà cũng được nhắc đến rất nhiều. Đặc biệt là Mẹ của anh, bài thơ tạo nên nhiều sự yêu thích của người đọc. Vượt qua mọi giới hạn của thời gian, bài thơ mãi mãi thiêng liêng, mãi mãi có dư âm vang vọng trong lòng bạn đọc chính vì giá trị nhân văn đẹp đẽ của nó.

1. Mẹ của anh

Phải đâu mẹ của riêng anh
Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi
Mẹ tuy không đẻ, không nuôi
Mà em ơn mẹ suốt đời chưa xong
Ngày xưa má mẹ cũng hồng
Bên anh, mẹ thức lo từng cơn đau
Bây giờ tóc mẹ trắng phau
Để cho mái tóc trên đầu anh đen
Đâu con dốc nắng đường quen
Chợ xa gánh nặng mẹ lên mấy lần
Thương anh thương cả bước chân
Giống bàn chân mẹ tảo tần năm nao
Lời ru mẹ hát thuở nào
Truyện xưa mẹ kể lẫn vào thơ anh:
Nào là hoa bưởi, hoa chanh
Nào câu quan họ mái đình cây đa…
Xin đừng bắt chước câu ca
Đi về dối mẹ để mà yêu nhau
Mẹ không ghét bỏ em đâu
Yêu anh em đã là dâu trong nhà
Em xin hát tiếp lời ca
Ru anh sau mỗi âu lo nhọc nhằn
Hát tình yêu của chúng mình
Nhỏ nhoi giữa một trời xanh khôn cùng
Giữa ngàn hoa cỏ núi sông
Giữa lòng thương mẹ mênh mông không bờ
Chắt chiu tự những ngày xưa
Mẹ sinh anh để bây giờ cho em

Bài thơ này đã được nhạc sĩ Trịnh Vĩnh Thành phổ nhạc thành bài hát cùng tên.

Nguồn: Xuân Quỳnh, Tự hát, NXB Tác phẩm mới, 1984

2. Con yêu mẹ

– Con yêu mẹ bằng ông trời

Rộng lắm không bao giờ hết

– Thế thì làm sao con biết

Là trời ở những đâu đâu

Trời rất rộng lại rất cao

Mẹ mong, bao giờ con tới!

– Con yêu mẹ bằng Hà Nội

Để nhớ mẹ con tìm đi

Từ phố này đến phố kia

Con sẽ gặp ngay được mẹ

– Hà Nội còn là rộng quá

Các đường như nhện giăng tơ

Nào những phố này phố kia

Gặp mẹ làm sao gặp hết!

– Con yêu mẹ bằng trường học

Suốt ngày con ở đấy thôi

Lúc con học, lúc con chơi

Là con cũng đều có mẹ

– Nhưng tối con về nhà ngủ

Thế là con lại xa trường

Còn mẹ ở lại một mình

Thì mẹ nhớ con lắm đấy

Tính mẹ cứ là hay nhớ

Lúc nào cũng muốn bên con

Nếu có cái gì gần hơn

Con yêu mẹ bằng cái đó

– À mẹ ơi có con dế

Luôn trong bao diêm con đây

Mở ra là con thấy ngay

Con yêu mẹ bằng con dế.

3. Tiếng mẹ

“… Thân gái như hạt mưa sa

Hạt vào gác tía, hạt ra vũng lầy”

Tiếng mẹ ru xưa chồng chất đắng cay

Trong đôi mắt thức đêm dài thăm thẳm

Bên ngọn đèn con lắt leo không đủ ấm

Bàn tay gầy mài miệt chiếc thoi tơ

Ngày lại ngày dệt tấm vải thô sơ

Tàn hơi sức không tìm ra lẽ sống

Hạt mưa sa trên bùn lầy nước đọng

Một kiếp người nhắm mắt lệ còn rơi…

Tuổi thơ tôi lạc lõng giữa đời

Như một cánh chim bơ vơ mất tổ

Ai biết đâu con bé mồ côi đó

Nay lớn khôn rồi – cô gái văn công

Đem lòng vui tôi dệt tấm đời chung

Cánh tay mềm dưới hoa đèn lấp lánh

Đâu phải tiếng ru buồn bên khung cửi lạnh

Của mẹ xưa. Tôi cất lời ca

Rằng: “đời tôi không giống hạt mưa sa”

Mà ánh nắng của ngày xuân mơ ước

Hôm nay tôi dừng lại bên đường quê năm trước

Sau luỹ tre xanh vẳng tiếng à ơi…

Tiếng người mẹ nào dìu dặt quanh nôi

Hay đây tiếng của niềm vui bát ngát

Mẹ ơi mẹ từ trong lòng đất

Có nghe chăng đời hát yêu thương?

4. Lời ru trên mặt đất

Rào rào tiếng những bầy ong

Chuyên cần là tiếng cái tằm nhả tơ

Mẹ còn đang bận đưa ru

Cái hoa bận đỏ cái hồ bận xanh

Hạt cây đang bận nảy mầm

Con quay quay có một mình ngoài kia

Ngủ đi con hãy ngủ đi

À ơi… cái ngủ đang về cùng con

Từ trong lá cỏ tươi non

Vượt lên mặt đất vẫn còn mảnh bom

Từ ngôi nhà mới vừa làm

Nghe trong cái ngủ nồng nàn mùi vôi

Ngủ đi qua suối qua đồi

Qua trong lòng đất, những lời ru, qua…

Đây dòng sữa trắng như ngà

Dẫu thôi hạt sạn, dẫu xa cửa hầm

Vẫn còn bùn lấm đôi chân

Tuy nguồn nước đã trong ngần lời ru

À ơi… ngọn lửa ngày xưa

Mẹ nuôi dưới đất bây giờ về đâu?

Nhìn lên rực rỡ trên đầu

Lửa hôm qua đã trong màu cờ bay

Đất chung sống với ban ngày

Người chung sống với hàng cây người trồng

Lại thương con dế dưới hầm

Những năm bom đạn sống cùng lời ru

Đã tan những đám mây mù

Ông trăng tròn giữa đêm thu mát lành

Cái nôi thôi mắc cửa hầm

Trắng tinh cái tã, xanh trong bầu trời

“Ba tháng lẫy, bẩy tháng ngồi”

Con đường xa tắp đất thời mênh mông

Gió lên từ những khu rừng

Mùi hương thơm tự trong lòng của hoa

Bốn phương đâu cũng quê nhà

Như con tàu với những ga dọc đường

Đất qua rồi những đau thương

Có chăng lời hát vẫn còn mà thôi

À ơi… con ngủ… à ơi…

5. Gửi mẹ

Tháng xuân này mẹ có về không?

Con thắp nén hương thơm ngát

Bờ đê cỏ ướt

Lá tre xào xạc đường làng

Sông Nhuệ đò sang

Hoa xoan tím ngõ

Cánh cò trắng xóa

Như lời ru của mẹ bay về

Những lời ru vời vợi canh khuya

Con vẫn nhớLời mẹ hát có đôi bờ cách trở

Có bên này bên nớ ngóng trông nhau

Kẻ Bắc người Nam, tay đứt lòng đau

Sông Gianh trập trùng giáo mác

Đường xứ Huế non xanh nước biếc

Muốn vô mà sợ phá Tam Giang

Con lớn lên

Đất đã bao đời chia cắt

Bao đời trận mạc

Trong lời mẹ hát

Có bao lòng vợ tiễn đưa chồng

“Chàng ơi đưa gói thiếp mang

Đưa gươm thiếp vác

cho chàng đi không…”

Mây trắng bay về biển mặn phương Nam

Một trăm trứng Âu Cơ

Bao giờ đoàn tụ?

Mẹ ạ, hoa xoan bay đầy ngõ

Mùa xuân này đất nước rộn ràng sao

Đất nước vừa qua cuộc chiến đấu dài lâu

Bao dặm đường bao chặng lửa

Chúng con vượt qua bao dòng sông cách trở

Bao đèo cao thác lớn dọc Trường Sơn

Qua truông nhà Hồ, qua phá Tam Giang

Con đã tới mũi Cà Mau sóng vỗ

Những vùng đất trong giấc mơ tuổi nhỏ

Những đèn vui lửa sáng của muôn nhà

Người đã bên nhau, cầu đã nối bờ

Càng thương mẹ, thương câu hát cũ

Trời đã hết những loài quỷ dữ

Chim liền bầy, cành hết phải xa cây

Đứa con gái bé gầy

Đứa con nghèo của mẹ

Như suối nhỏ đã ra sông ra bể

Như cánh buồm đã tới bến bờ xa

Mưa không còn lạnh nữa những lời ru

Tằm thêm kén, đời thêm câu hát mới

Hoa gạo đỏ bên sông, làng mở hội

Ngỡ mẹ về trong sớm xuân nay

Mẹ cùng con đi giữa muôn người

Áo son thắm, miệng trầu thơm ngát.

6. Lời ru của mẹ

Lời ru ẩn nơi nào

Giữa mênh mang trời đất

Khi con vừa ra đời

Lời ru về mẹ hát

Lúc con nằm ấm áp

Lời ru là tấm chăn

Trong giấc ngủ êm đềm

Lời ru thành giấc mộng

Khi con vừa tỉnh giấc

Thì lời ru đi chơi

Lời ru xuống ruộng khoai

Ra bờ ao rau muống

Và khi con đến lớp

Lời ru ở cổng trường

Lời ru thành ngọn cỏ

Đón bước bàn chân con

Mai rồi con lớn khôn

Trên đường xa nắng gắt

Lời ru là bóng mát

Lúc con lên núi thẳm

Lời ru cũng gập ghềnh

Khi con ra biển rộng

Lời ru thành mênh mông.

7. Cắt nghĩa

Thằng em thì hay hỏi

Không kể chuyện như anh

(Tuy con, má chẳng sinh

Con vẫn quen gọi má)

– Má ơi ai sinh cá

Ai làm ra cái kem

Đêm sao lại màu đen

Ban ngày sao màu trắng?…

– Ban ngày làm bằng nắng

Màu xanh làm bằng cây

Quả ớt làm bằng cay

Tiếng ồn sinh tàu điện

Gió trong con ốc biển

Ghé tai nghe mà xem…

A lại còn cái kem

Thì làm bằng mùa rét

Bông hoa làm bằng tết

Tết làm cho hương thơm

Con làm bằng yêu thương

Của cha và của mẹ

Của bà và của ông

Của má nữa – biết không?

Con làm bằng tất cả!

8. Lòng Mẹ

Ông trăng vẫn cao trên đầu

Con gà còn chưa gáy sáng

Bập bùng lửa bếp đã hồng

Mẹ già dậy rồi, đun nước

Để mấy thằng con bộ đội

Uống cho ấm bụng đường xa

Chúng lo đi mẹ chưa dậy

Nên chào mẹ từ hôm qua

Một thằng quê ở miền Nam

Cả ngày quen kêu: “má… má”

Thấy mẹ ăn cơm tép diu

Nó bảo: quê con nhiều cá

Bao giờ thống nhất Bắc Nam

Con mang về đây biếu má

Còn con – quê con ở Huế

Mời mẹ bao giờ vào chơi

Thăm sông Hương thăm thành cổ

Con đưa mẹ đi khắp nơi

Biết mẹ bận làm hợp tác

Chúng chăm giúp mẹ việc nhà

Đống giấm chúng đốt tối qua

Có dễ bây giờ còn cháy

Đã cách mười năm kháng chiến

Vẫn giống các anh khi xưa

Ôi mấy thằng con bộ đội

Cái nết sao mà dễ ưa!

Mẹ dong mớ rơm lửa bùng

Ấm nước reo lên khe khẽ

Bỗng trong lòng mẹ xốn xang

Chúng chưa đi sao nhớ thế!

Rót nước chè tươi vào tích

Ủ trong ấm giỏ để bàn

Mẹ vội chạy ra ngoài bãi

Bẻ dăm bảy bắp ngô non

Hẳn luộc nồi ngô còn kịp

Trời chưa sáng rõ mặt người

Chắc chúng còn đang ngủ kỹ

Dậy ăn, đi cũng vừa thôi

Rón rén mẹ bước vào nhà

Ô… sao không nghe tiếng thở

Ấm nước trên bàn nóng nguyên

Ngọn đèn hãm xanh hạt đỗ

Mẹ vội vặn to ngọn đèn

Soi lại chỗ giường chúng ngủ

Chiếu đã gấp lại gọn gàng

Chúng đi… chúng đi rồi đó!

Ôi cái thằng con ở Huế

Tiếng nói nghe sao nhỏ nhẹ

Ôi cái thằng con Sài Gòn

Cả ngày quen kêu: “má… má”

Bao giờ thống nhất Bắc Nam

Nó mang về đây con cá

Bao giờ thống nhất Bắc Nam

Để mẹ về chơi quê Huế.

9. Mẹ và con

– Mẹ ơi, bông hoa kia

Là của ai hở mẹ?

Cái màu xanh trên cửa

Kia nữa là của ai?

– Của con đấy con ơi

Đều của con tất cả

Cái màu xanh trên cửa

Cái bông hoa cuối vườn

Ông mặt trời chiều hôm

Tiếng chim kêu buổi sáng

Cái mặt ao lặng lặng

Có con cá đang bơi

Cái dòng sông trôi trôi

Có con thuyền mới đỗ…

Là của con cả đó

Cả mẹ cũng của con

Con ôm mẹ con hôn:

– Của con sao nhiều thế?

Ừ của con nhiều quá

Nhưng mẹ lại nhiều hơn

Vì tất cả của con

Mà con là của mẹ.

10.  Chuyện cổ tích về loài người

Trời sinh ra trước nhất

Chỉ toàn là trẻ con

Trên trái đất trụi trần

Không dáng cây ngọn cỏ

Mặt trời cũng chưa có

Chỉ toàn là bóng đêm

Không khí chỉ màu đen

Chưa có màu sắc khác

***

Mắt trẻ con sáng lắm

Nhưng chưa thấy gì đâu!

Mặt trời mới nhô cao

Cho trẻ con nhìn rõ

Màu xanh bắt đầu cỏ

Màu xanh bắt đầu cây

Cây cao bằng gang tay

Lá cỏ bằng sợi tóc

Cái hoa bằng cái cúc

Màu đỏ làm ra hoa

Chim bấy giờ sinh ra

Cho trẻ nghe tiếng hót

Tiếng hót trong bằng nước

Tiếng hót cao bằng mây

Những làn gió thơ ngây

Truyền âm thanh đi khắp

Muốn trẻ con được tắm

Sông bắt đầu làm sông

Sông cần đến mênh mông

Biển có từ thuở đó

Biển thì cho ý nghĩ

Biển sinh cá sinh tôm

Biển sinh những cánh buồm

Cho trẻ con đi khắp

Đám mây cho bóng rợp

Trời nắng mây theo che

Khi trẻ con tập đi

Đường có từ ngày đó

Nhưng còn cần cho trẻ

Tình yêu và lời ru

Cho nên mẹ sinh ra

Để bế bồng chăm sóc

Mẹ mang về tiếng hát

Từ cái bống cái bang

Từ cái hoa rất thơm

Từ cánh cò rất trắng

Từ vị gừng rất đắng

Từ vết lấm chưa khô

Từ đầu nguồn cơn mưa

Từ bãi sông cát vắng…

Biết trẻ con khao khát

Chuyện ngày xưa, ngày sau

Không hiểu là từ đâu

Mà bà về ở đó

Kể cho bao chuyện cổ

Chuyện con cóc, nàng tiên

Chuyện cô Tấm ở hiền

Thằng Lý Thông ở ác…

Mái tóc bà thì bạc

Con mắt bà thì vui

Bà kể đến suốt đời

Cũng không sao hết chuyện

Muốn cho trẻ hiểu biết

Thế là bố sinh ra

Bố bảo cho biết ngoan

Bố dạy cho biết nghĩ

Rộng lắm là mặt bể

Dài là con đường đi

Núi thì xanh và xa

Hình tròn là trái đất…

Chữ bắt đầu có trước

Rồi có ghế có bàn

Rồi có lớp có trường

Và sinh ra thầy giáo…

Cái bảng bằng cái chiếu

Cục phấn từ đá ra

Thầy viết chữ thật to

“Chuyện loài người” trước nhất.